معضلی به نام رای ممتنع در مجلس

در مجلس هنگامی که نمایندگان می‌خواهند درباره لوایح و طرح‌ها رأی بدهند، سه انتخاب دارند: موافق، مخالف و ممتنع.

به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان، در جلسه علنی هفتم آذر مجلس شورای اسلامی بود که یوسف نوری توانست با اخذ ۱۹۴ رای موافق و ۵۷ رای مخالف بر صندلی وزارت آموزش و پرورش بنشیند.

اما غیر از مخالفان و موافقان نوری، در این رای گیری ۱۷ نفر به وزیر پیشنهادی رای ممتنع دادند.

در مجلس شورای اسلامی، هنگامی که نمایندگان می‌خواهند درباره لوایح و طرح‌ها و صلاحیت وزرای پیشنهادی رأی بدهند، سه انتخاب دارند: «موافق ، مخالف و ممتنع».

البته نباید فراموش کنیم که رای ندادن با «رأی سفید» یا «رأی ممتنع» متفاوت است. در رأی سفید یا رای ممتنع، رأی ‌دهنده با خواست خودش به‌صورت عمدی رأی خود را به‌ صورت سفید یا مخدوش شده ارائه می‌کند تا اعتراضش را به موضوع مورد نظر اعلام کند.

شاید جالب باشد بدانید رأی "ممتنع"  رأیی است که در ذات خود، قاعدتاً بی طرفی و بی نظری را دارد، ولی در عمل، دقیقاً کار رأی مخالف را می‌کند. رأی ممتنع، همان طور که در هنگام رأی اعتماد به وزرای پیشنهادی، کارکرد رأی مخالف را دارد، در زمان استیضاح، نقش رأی مثبت به ابقای وزیر را ایفا می‌کند؛ چون در استیضاح، باید "عزل وزیر" رأی (نصف یه علاوه یک) بیاورد!

پس یک رای ممتنع به راحتی می تواند تنظیمات رای گیری را به راحتی بهم بریزد.

رای ممتنع چیست؟

در فرهنگ معین، واژه ممتنع ناممکن و فرمان نبردن تعریف شده است؛ در واقع رای ممتنع یک نوعی از رای میان رای موافق و رای مخالف است و تداعی‌گر این مساله که رای‌دهنده موافق یا مخالف، موضوع رای نیست؛ به این معنی که رای‌دهنده با هدف رای‌گیری به عنوان روش و ابزار مشروع جهت رقابت مسالمت‌آمیز قدرت توافق دارد، اما لایحه، طرح و یا نامزدان حاضر در آن رای‌گیری مورد نظرش نیست.

در سال ۹۲ نمایندگان مجلس دیداری با رهبر معظم انقلاب داشتند، در این دیدار برخی نمایندگان در ارتباط با رای ممتنع گلایه کردند که رهبر انقلاب در این مورد تذکراتی دادند.

طبق فرمایش رهبر انقلاب خطاب به نمایندگان پارلمان که می فرمایند" ما که نیامدیم اینجا بنشینیم "رأی ممتنع" بدهیم؛ ما آمده‌ایم بگوئیم این بشود، این نشود. رأی ممتنع مال آنجائی است که انسان زحمت خودش را کشید، کار خودش را کرد، بالاخره ذهنش به جائی نرسید" این موضوع را پیگری کنند".

به گفته برخی کارشناسان یکی از دلایلی که منجر به دادن رای ممتنع می‌شود، عدم شفافیت آراست که در مجلس به تصویب نرسیده و همچنان بر روی میز‌های بهارستا خاک می‌خورد.

شاید سوال شود شفافیت آرا نمایندگان چیست؟ جواب این است که با تصویب این طرح نمایندگان در قبال آرای خود مسئولیت می‌پذیرند، چرا که در حال حاضر نمایندگان در قبال رأیی که در مجلس می‌دهند، هیچ مسئولیتی ندارند. آنان حتی مسئولیت مدنی هم در قبال آن ندارند و اگر رأی آن‌ها باعث خسارت به جامعه شود، نه تنها توسط هیچ نهادی مؤآخذه نمی‌شوند، بلکه مردم و موکلان آن‌ها نیز از آرای نمایندگان خود باخبر نمی‌شوند.

غلامرضا مصباحی مقدم در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان یادآور شد که مگر می‌شود بی رایی؟ مردم به کسی رای دادند و نماینده به مجلس رفته، به او به عنوان یک صاحب رای به اعتماد کردند، ان نماینده در زمان رای گیری می‌گوید من رای ندارم! از این جهت بنده با رای ممتنع به غایت مخالفم، یعنی انصافا حکایت از این دارد که این نماینده خیلی بدرد نمایندگی نمی‌خورد. معلوم است این نماینده کار نکرده، تامل و فکر نکرده، نه مخالف است نه موافق این در مجلسی که مردم او را به عنوان صاحب رای فرستادند معنا ندارد.

در یک تعریف بسیار ساده، شفافیت در هر چیزی دست فساد را کوتاه می‌کند و اگر نمایندگان مجلس به این طرح رای دهند و مجلسی که به گفته رهبر انقلاب " در راس امور است" از خود شروع کند، بقیه ارکان هم الزام به شفافیت می‌شوند و در این میان سود اصلی طرح شفافیت به جیب مردم رفته و دیگر شاهد فساد‌های گسترده نخواهیم بود.

نمایندگان بی‌نظر یعنی  قوه مقننه‌ای وجود نداشته باشد و تمام امورات و قوانین و لوایح همان طور که دولت‌ها و دستگاه‌های مختلف می‌خواهند پیش رود. اگر نماینده برایش فرقی نکند که چه کسی رئیس مجلس یا وزیر یک‌وزارتخانه باشد و یا چه قانونی به تصویب برسد یا نرسد، پس قطعا حضورش در مجلس یا همان خانه ملت توجیهی ندارد.