علائم دیسک کمر و جلوگیری از بدتر شدن وضعیت دیسک با تشخیص زودهنگام
فتق دیسک که به دررفتگی یا پارگی دیسک نیز مشهور است، وضعیتی است که در آن قسمت مرکزی دیسک بین مهره‌ای به سمت کانال نخاعی بیرون می‌زند.
این اتفاق معمولاً به دلیل پارگی در حلقه‌ی انولار فیبری محکم می‌باشد که هسته نرم داخل دیسک را احاطه کرده است. این امر منجر به فتق و بیرون زدگی ماده نرم‌تر (هسته پالپوسوس) به کانال نخاع می‌شود. بالا رفتن سن و وارد شدن ضربه می‌تواند زمینه‌ساز فتق دیسک باشد.
به طور معمول فتق دیسک در پایین‌ترین قسمت ستون فقرات، به خصوص بین مهره‌های 4 و 5 کمر و بین مهره‌ی 5 کمر و استخوان خاجی رخ می‌دهد. این بیرون زدگی معمولاً در یک طرف کانال نخاعی اتفاق می‌افتد و یکی از ریشه‌های عصب را فشرده می‌کند. برخورد با عصب و وارد شدن فشار به آن باعث درد، بی‌حسی و ضعف در بخشی از پوست و عضله‌ای می‌شود که از طریق آن ریشه‌ی عصبی بخصوص تأمین می‌شود.
چه عواملی باعث بیماری دیسک کمر می‌شوند؟
به طور معمول، آسیب دیدگی یا یک حادثه ممکن است منجر به فتق یا پارگی دیسک شود، اما صرفاً فقط حرکت کردنی که سبب ایجاد این مشکل می‌شود، ممکن است سال‌ها به طور بیانجامد تا این تأثیر را داشته باشد. با افزایش سن، دیسک‌های ستون فقرات آب و خاصیت ارتجاعی خود را از دست می‌دهند که این می‌تواند منجر به پارگی دیسک شود که اغلب به خاطر از یک پیچ خوردگی ساده‌ی ستون فقرات یا کشیدگی جزئی دیگر رخ می‌دهد. به طور معمول، یک دیسک فتق و پاره شده با یک دوره طولانی کمردرد روبرو می‌شود. علاوه بر این موارد زیر می‌توانند به فتق دیسک کمر کمک کنند:
- انجام فعالیت شدید و تکراری
- سیگار کشیدن که می‌تواند منجر به تصلب شرایین شود
- بلند كردن اشیاء سنگین به طور نادرست با خم شدن از كمر به جای خم کردن پاها
- سابقه خانوادگی
- تحمل وزن بیش از حد بدن که باعث فشار زیاد بر ناحیه‌ی پایین کمر و در نتیجه فتق دیسک در آن ناحیه شود.
علائم دیسک کمر
علائم بیماری دیسک کمر بسته به اینکه دیسک در کدام قسمت دچار پارگی و فتق شده است و به کدام ریشه عصبی فشار وارد شده، متفاوت است. علائم زیر رایج‌ترین علائم بیماری دیسک کمر هستند:
- کمردرد متناوب یا مداوم. این درد ممکن است با حرکت کردن، سرفه، عطسه یا ایستادن به مدت طولانی بدتر شود
- اسپاسم عضلات کمر
- سیاتیک - دردی که از ناحیه کمر یا باسن شروع می‌شود و به سمت پایین ساق پا یا کف پا کشیده می‌شود.
- ضعف عضلانی در پاها
- بی‌حسی در پا یا کف پا
- کاهش رفلکس‌ها در زانو یا مچ پا
- تغییراتی در عملکرد مثانه یا روده
- صدا دادن مفاصل
علائم بیماری دیسک کمر ممکن است مانند سایر شرایط یا مشکلات پزشکی باشد. همیشه برای تشخیص هلت بروز علائم باید به پزشک متخصص مراجعه کنید.
بیماری دیسک کمر چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشک معالج، علاوه بر بررسی یک سابقه پزشکی کامل و معاینه فیزیکی بر روی شما، ممکن است یک یا چند آزمایش زیر را دستور دهد:
- عکس‌برداری رادیولوژی. یک روش تصویربرداری که در آن از پرتوهای انرژی الکترومغناطیسی نامرئی برای تولید تصاویری از بافت‌های داخلی، استخوان‌ها و اندام‌ها بر روی فیلم استفاده می‌شود.
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی یا ام آر آی (MRI). روشی که از ترکیبی از آهن رباهای بزرگ، فرکانس‌های رادیویی و رایانه برای تولید تصاویر دقیقی از اندام‌ها و ساختارهای داخل بدن استفاده می‌کند.
- اسکن میلوگرام. روشی که در آن یک رنگ مخصوص (ماده حاجب) به کانال نخاعی تزریق می‌شود تا ساختار به وضوح در تصاویر رادیولوژی قابل مشاهده باشد.
- اسکن توموگرافی رایانه ای (سی تی اسکن). روشی برای تصویربرداری که از اشعه ایکس و فناوری رایانه برای تولید تصاویر افقی یا محوری (که اغلب اسلایس نامیده می‌شوند) از بدن استفاده می‌شود. سی تی اسکن تصاویر دقیقی از هر قسمت از بدن، از جمله استخوان‌ها، عضلات، بافت چربی و اندام‌ها را نشان می‌دهد. سی تی اسکن جزئیات بیشتری نسبت به عکس‌برداری رادیولوژی عمومی دارد.
- تست نوار عصب و عضله (EMG). آزمایشی که پاسخ عضله یا فعالیت الکتریکی را در پاسخ به تحریک عصب - عضله اندازه گیری می‌کند.
بیماری دیسک کمر چگونه درمان می‌شود؟
تمام روش‌های درمانی، به جز روش‌های جراحی، برای از بین بردن علائم بیماری هستند. از تکنیک‌های زیر برای کاهش علائم دیسک کمر استفاده می‌شود:
- درمان دارویی - داروهای مسکن و شل کننده عضلات به رفع اسپاسم عضلات کمر کمک می‌کنند.
- ماساژ، درمان دستی، فیزیوتراپی، تراکشن (کشش) ستون فقرات و سایر روش‌های درمان فیزیکی برای رفع فشار (آزادسازی) ریشه عصب نخاعی انجام می‌گیرند.
- بلوک کردن عصب با استفاده از داروهای بی‌حسی موضعی و گلوکوکورتیکوئیدها با متوقف کردن جریان عبور ضربه از عصب مربوطه، می‌توانند برای مدتی درد را کاهش دهند.
- تمرینات ورزش درمانی، اصلاح وضعیت قرارگیری بدن، کاهش وزن به آزاد کردن بار از روی ستون فقرات و کاهش میزان فشردگی ریشه‌های عصبی کمک می‌کند.
- برداشتن بیرون زدگی و فتق دیسک با لیزر. تبخیر قسمت بیرون زده‌ی دیسک از طریق پرتوی لیزر انجام می‌شود. این تکنیک فقط در مرحله بیرون زدگی، زمانی که ریشه‌های عصب نیش فشرده نشده‌اند، مؤثر است؛ بنابراین، از این روش به ندرت استفاده می‌شود.
- استفاده از بریس یا کمربند طبی ﻟﻮﻣﺒﻮﺳﺎﻛﺮال.
در چه صورت برای دیسک کمر جراحی لازم است؟
در صورت عدم موفقیت این اقداماتی که در بالا به آن‌ها اشاره شد، ممکن است به جراحی برای برداشتن فتق دیسک نیاز داشته باشید.
انواع جراحی برای درمان این عارضه به شرح زیر می‌باشند:
- میکرودیسککتومی. قطعه‌ای از دیسک بین مهره‌ای همراه با فتق آن برداشته می‌شود. در حال حاضر میکرودیسککتومی یک روش "استاندارد طلایی" برای درمان جراحی فتق دیسک کمر در نظر گرفته شده است.
- نوکلئوتومی آندوسکوپی. روشی جایگزین برای عمل جراحی میکرودیسککتومی در صورت کوچک بودن فتق می‌باشد. این یک روش پیشرفته است که به روش آندوسکوپی انجام می‌شود و حتی نیازی به بستری شدن بیمار نیست. این نوع عمل جراحی تقریباً به اندازه میکرودیسککتومی مؤثر است، اما این روش باعث عود بیشتر می‌شود. مزیت آن، پایین بودن خطر بروز عوارض ناشی از آن در مقایسه با جراحی باز است.
- دیسککتومی با پروتز دیسک بین مهره‌ای. در این روش دیسک بین مهره‌ای برداشته شده و یک دیسک مصنوعی جایگزین آن می‌شود. این جراحی هرگونه خطر عود را از بین می‌برد. فتق دیسک ممکن است در آینده فقط در قسمت دیگری از ستون فقرات ظاهر شود. توانایی تحرک بیمار پس از کاشت پروتز کاملاً حفظ می‌شود.
پس از جراحی، ممکن است فعالیت شما برای چندین هفته در زمان بهبودی محدود شود تا از یک فتق و دررفتگی دیگر دیسک جلوگیری کنید. جراح در مورد هرگونه محدودیتی با شما صحبت خواهد کرد.