آسیب مینیسک زانو: مدت زمان بهبودی پس از پارگی مینیسک با و بدون درمان
آسیب مینیسک زانو از جمله آسیب‌دیدگی‌های شایع غضروف زانو است که هم در ورزشکاران و هم در غیرورزشکاران مشاهده می‌شود.
آسیب‌دیدگی و پارگی مینیسک زانو می‌تواند حاد یا مزمن و فرسایشی باشد ـ آسیب‌دیدگی حاد در نتیجه انجام دادن حرکتی خاص و ناگهانی شروع می‌شود، اما آسیب‌دیدگی مزمن به مرور زمان بروز می‌یابد. متخصص طب فیزیکی یا فیزیوتراپی می‌تواند آسیب‌دیدگی مینیسک را درمان و توانایی حرکتی و قدرت مینیسک را بازیابی کند. اگر جراحی لازم باشد، متخصص فیزیوتراپی بیمار را برای عمل و دوران نقاهت پس از جراحی آماده می‌کند.
علت آسیب‌دیدگی مینیسک زانو
مینیسک دیسکی غضروفی است که از زانو محافظت می‌کند. هر زانو دارای دو مینیسک است، یک مینیسک در سمت داخلی زانو و مینیسک دیگر در سمت خارجی زانو قرار دارد. مینیسک‌ها مانند ضربه‌گیر عمل می‌کنند و مفصل زانو را پایدار می‌کنند.
آسیب‌های مینیسک زانو را می‌توان به دو دسته حاد یا فرسایشی تقسیم‌بندی کرد. آسیب حاد مینیسک زانو معمولاً پیامد چرخاندن یا پیچاندن سریع زانوی خمیده در حالتی است که فرد کف پا را محکم روی زمین نگه داشته است. این مکانیسم غالباً موجب بروز آسیب‌های مرتبطی، مانند پارگی رباط صلیبی قدامی (ACL) نیز می‌شود. آسیب‌های مزمن و فرسایشی مینیسک به مرور زمان و در اثر وارد شدن فشار مکرر به زانو رخ می‌دهد؛ برای مثال افرادی که شغل یا ورزش مورد علاقه‌شان ایجاب می‌کند که مدتی طولانی یا مکرراً سر پا بنشینند، مستعد ابتلا به آسیب مزمن مینیسک زانو هستند.
علائم
شایع‌ترین علائم آسیب مینیسک زانو عبارت است از:
- درد تیر کشنده و شدید در ناحیه زانو؛
- احساس از جا در آمدن یا پارگی در ناحیه زانو (آسیب حاد)؛
- ورم کردن ظرف 24 ساعت نخست پس از جراحی؛
- دشواری در راه رفتن یا بالا و پایین رفتن از پله‌ها به دلیل احساس درد یا قفل کردن زانو؛
- دشواری در صاف کردن یا خم کردن کامل زانو؛
- پای پرانتزی
- احتمال بروز قارچ ناخن این مورد بسیار نادر است
تشخیص مینیسک زانو
پزشکان اقدامات زیر را برای تشخیص آسیب مینیسک زانو انجام می‌دهند:
- پزشک ارزیابی کاملی را شامل معاینه دقیق آسیب‌دیدگی و علائم بروز یافته و بررسی پرونده پزشکی بیمار انجام می‌دهد.
- آزمایش‌های خاصی برای اندازه‌گیری دامنه حرکتی (میزان حرکت) زانو انجام می‌دهد و حرکات و موقعیت‌های خاصی را که موجب تشدید علائم می‌شود، تعیین می‌کند.
- آزمایش‌های خاصی را با اعمال فشار به مینیسک انجام می‌دهد تا تشخیص بدهد که آیا مینیسک آسیب دیده است یا خیر.
نتایج آزمایش‌های فوق لزوم انجام دادن آزمایش‌های تشخیصی بیشتر، مانند MRI (تصویربرداری روزنانس مغناطیسی) یا معرفی بیمار به جراح ارتوپد برای مشاوره را تعیین می‌کند.
درمان
اغلب موارد آسیب مینیسک زانو را می‌توان بدون جراحی مدیریت کرد. بیمار یک دوره درمان کوتاه را تحت نظر متخصص طب فیزیکی انجام می‌دهد تا مشخص شود که آیا مینیسک زانو بدون جراحی بهبود می‌یابد یا خیر. متخصص طب فیزیکی به مدیریت درد و ورم ناحیه زانو و بازیابی توانایی حرکتی و قدرت کامل زانو کمک می‌کند.
- درمان دستی: درمان دستی شامل ماساژ، تمرین‌های کششی و موبیلیزاسیون (متحرک‌سازی) مفصل می‌شود. متخصص فیزیوتراپی درمان دستی را برای کاهش ورم و خشکی مفصل و بازیابی عملکرد عضله دور زانو به کار می‌برد.
- استفاده از یخ: متخصص فیزیوتراپی کیسه‌های یخ را با هدف کنترل درد و ورم روی زانو می‌گذارد و به بیمار یاد می‌دهد که چگونه در خانه از کیسه یخ استفاده کند. ورم نشانه "راهنمای" مهمی در دوران توانبخشی است و میزان توانایی و بهبود یافتن بیمار را نشان می‌دهد.
- بستن و فشرده‌سازی: متخصص به بیمار توصیه می‌کند که زانو را با باند ببندد، ساق بپوشد یا از پمپ برای کاهش ورم یا جلوگیری از ورم استفاده کند.
- تحریک الکتریکی عصبی ـ عضلانی (NMES): در این روش از جریان برق برای تحریک یا انقباض خفیف عضلات دور زانو به منظور تقویت مفصل استفاده می‌شود.
- وسایل کمکی: ممکن است لازم باشد که بیمار مدت کوتاهی از وسایل کمکی مانند عصای زیربغل، عصا یا واکر استفاده کند. متخصص طب فیزیکی بهترین وسیله را با توجه به شرایط بیمار به او توصیه می‌کند و روش صحیح استفاده از آن را به او آموزش می‌دهد.
- تمرین‌های تقویتی: متخصص فیزیوتراپی تمرین‌هایی را با هدف تقویت و حفظ قدرت زانو در دوران نقاهت بیمار طراحی می‌کند که برای بازیابی توانایی حرکتی کامل زانو نیز مفید است. همچنین متخصص تمرین‌هایی را متناسب با شرایط بیمار به او آموزش می‌دهد تا در خانه انجام بدهد. تقویت عضلات دور زانو و پا باعث می‌شود که فشار از روی بافت زانوی در حال التیام برداشته شود.
- جراحی: بیماران دچار آسیب‌های جدی‌تر مینیسک زانو یا بیمارانی که به درمان‌های فیزیوتراپی واکنش مناسب نشان نداده‌اند، چاره‌ای ندارند جز آن که عمل جراحی را برای ترمیم مینیسک زانو انجام بدهند. جراح غضروف آسیب دیده را طی عملی به نام مینیسکتومی برمی‌دارد، این عمل ساده است، اما پس از آن باید یک دوره توانبخشی و طب فیزیکی انجام شود. بسیاری از بیماران می‌توانند پس از گذشت چهار ماه به همان سطح فعالیتی و ورزشی سابق‌شان برگردند.
آیا پارگی مینیسک بدون درمان بهبود می‌یابد؟
تعیین لازم بودن انجام درمان برای ترمیم آسیب مینیسک زانو، مانند هر آسیب ارتوپدی دیگری عمدتاً به شرایط بیمار بستگی دارد. پاسخ سوال فوق با در نظر گرفتن عامل‌های زیر تعیین می‌شود:
- سن بیمار
- میزان فعالیت وی
- گستردگی آسیب یا پارگی مینیسک زانو
- محل آسیب مینیسک زانو
- الگوی پارگی مینیسک زانو: افقی یا شعاعی بودن پارگی
- وضعیت سلامت عمومی بیمار
اگر بخش بیرونی مینیسک آسیب دیده باشد، احتمال دارد که مینیسک خود به خود ترمیم شود. اما اگر دوسوم داخلی مینیسک آسیب دیده باشد و خون‌رسانی به بافت مختل شده باشد، ترمیم آسیب‌دیدگی به احتمال زیاد نیاز به انجام درمان دارد.
میزان فعالیت بیمار نیز نقش مهمی در تعیین ضروری بودن درمان و احتمال التیام یافتن مینیسک بدون درمان دارد. به طور کلی هر چه بیمار فعال‌تر باشد، احتمال این که برای از سرگیری فعالیت‌های معمول و داشتن یک زندگی بدون درد به درمان نیاز پیدا کند، بیشتر می‌شود.