مروری بر زندگی وکیل به نام ایران
افراد زیادی در طول تاریخ وجود دارند که توانسته‌اند به دستاوردهای مهمی دست یابند و در زندگی خود و دیگران تاثیر به سزایی بگذارند و نام خود را در آینده زنده نگه دارند.
رشته‌های متعددی در سراسر جهان وجود دارند که افرادی بزرگی را در خود دیده‌اند که یکی از آن‌ها حقوق است. رشته حقوق یکی از مهم‌ترین زمینه‌ها در هر جامعه‌ای به شمار می‌رود؛ به همین دلیل چهره‌های علمی این رشته در نزد افراد جایگاه خاصی دارند.
در رشته حقوق شاید بارها نام دکتر امیرناصر کاتوزیان را شنیده باشید. در اینجا قصد داریم به زندگینامه دکتر امیرناصر کاتوزیان پرداخت کنیم.
تولد و سال‌های ابتدایی دکتر امیر ناصر کاتوزیان
دکتر ناصر کاتوزیان در اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۱۰ در یکی از محله‌های قدیمی تهران به دنیا آمد. ایشان دوره ابتدایی خود را در دبستان تهران اقبال شروع کرد و در همان مدرسه به پایان رساند.
سپس مقطع متوسطه خود را در دبیرستان علمیه گذراند و در کلاس ششم، به دلیل فعالیت در گروه موسیقی دبیرستان و توصیه معلمان، تصمیم گرفت رشته ادبی را برگزیند.
ایشان توانست با کسب نمرات بالا و دریافت مدال و درجات علمی، برای اولین بار در ایران، در رشته ادبی به‌منظور تحصیلات خود پیشرفت کند.
شخصا ایشان مسئولیت رهبری انجمن ورزش و انجمن موسیقی در محل تحصیل خود را بر عهده داشتند. این اشتیاق، شور و شوق و فعالیت‌های دکتر کاتوزیان در دوران متوسطه، باعث شد که ایشان تصمیم بگیرد در زمینهٔ رشته حقوق تحصیلات خود را ادامه دهد.
تحصیلات دانشگاهی
پس از اتمام دوره دبیرستان و دریافت مدرک دیپلم، دکتر امیر ناصر کاتوزیان وارد دانشگاه تهران شد تا در رشته مورد علاقه خود تحصیلات خود را ادامه دهد.
ایشان برای ادامه تحصیلات خود، رشته حقوق قضا را انتخاب کرد. تحصیلات خود را تا مقطع دکتری ادامه داد و در سال ۱۳۳۹ با ارائه رساله دکتری خود با عنوان "وصیت"، مدرک دکترای حقوق را از دانشگاه تهران دریافت کرد.
سوابق کاری
بدون شک، افرادی مانند دکتر امیر ناصر کاتوزیان که به‌عنوان پدر علم حقوق ایران شناخته می‌شوند، سوابق کاری درخشانی دارند. ایشان در تألیف، تدوین و پیش‌نویسی اولیه قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران شرکت کردند.
همچنین، در سال ۱۳۵۸ در انتخابات مجلس خبرگان قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران شرکت کردند و از جانب جبهه ملی ایران و نهضت آزادی حمایت شدند، اما آرا کافی را جمع نکردند و نتوانستند وارد مجلس خبرگان ایران شوند.
ایشان همچنین به عنوان یکی از افراد تحصیل‌کرده با درجات عملی بالا، تدریس نیز داشتند. دروس زیادی را در دانشگاه تهران تدریس کردند و دانشجویان رشته حقوق را تربیت کردند.
برخی از دروسی که در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری دانشکده حقوق دانشگاه تهران تدریس می‌کردند عبارت‌اند از: فلسفه حقوق در مقطع کارشناسی ارشد، حقوق مدنی، مسئولیت مدنی در مقطع دکترا، درس‌های حقوق مدنی پیشرفته یک، حقوق مدنی پیشرفته دو و مسئولیت مدنی تطبیقی را مطالعه نموده بود.
دیگر خدمات علمی و اجرایی
دکتر امیرناصر کاتوزیان تجربیات علمی و کاری زیادی را در این زمینه داشته است که شامل موارد زیر می‌شود:
- ریاست دادگاه بخش و شهرستان، مشاوره حقوقی دادگاه استان تهران و معاون اداره حقوقی و دادگستری در سال ۱۳۳۱.
- ریاست دادگاه بخش اراک در سال ۱۳۳۴.
- استادیار و استاد رشته حقوق مدنی در دانشکده حقوق دانشگاه تهران در سال ۱۳۴۳.
- استاد گروه حقوق خصوصی و اسلامی دانشگاه تهران در سال ۱۳۵۱.
- مدیریت گروه حقوق خصوصی و اسلامی دانشگاه تهران در سال ۱۳۵۴.
- ریاست دادگاه بخش و شهرستان، مشاور دادگاه استان و معاون اداره حقوقی کانون وکلای دادگستری در سال ۱۳۷۹.
کتب دکتر کاتوزیان
یکی از دیگر اجازات چشمگیر دکتر امیر ناصر کاتوزیان تألیف تعداد زیادی کتاب است که بیشتر آن‌ها به‌عنوان منابع آموزشی برجسته در حوزه حقوق شناخته می‌شوند و از جمله مرجع‌های اصلی در آمادگی برای آزمون وکالت محسوب می‌شوند.
برخی از این کتب عبارت‌اند از: "اثبات و دلیل اثبات"، "مبانی حقوق عمومی"، "گامی به سوی عدالت"، "آزادی اندیشه و بیان"، "شفعه"، "وصیت و ارث"، "مقدمه علم حقوق"، "قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی، کلیات حقوق، نظریه عمومی، فلسفه حقوق، قواعد عمومی قراردادها، عقود معین، خانواده، اعمال حقوقی، حقوق انتقالی، گذری بر انقلاب ایران، وقایع حقوقی، مسئولیت ناشی از عیب تولید، مبانی حقوق عمومی، گویاتر از گفتارها، مسئولیت ناشی از حوادث رانندگی، اعتبار امر قضاوت شده، و غیره این کتاب‌ها توسط دکتر امیر کاتوزیان در طول زندگی خود نوشته شده‌اند.
جوایز کاتوزیان
دکتر ناصر کاتوزیان در طول فعالیت خود مجموعه‌ای از مدال‌ها و نشان‌های علمی را دریافت کرده‌اند. برخی از جوایز و افتخارات ایشان عبارت‌اند از:
- کسب لوح تقدیر به مناسبت تالیف کتاب "نظریه عمومی تعهدات" به‌عنوان کتاب سال جمهوری اسلامی ایران.
- انتخاب به‌عنوان استاد برگزیده نماد آموزشی عالی کشور در سال ۱۳۸۲.
- انتخاب به‌عنوان استاد برگزیده دانشگاه تهران در سال ۱۳۸۱.
- دریافت نشان درجه یک به مناسبت خدمات و تحقیقات علمی در سال ۱۳۸۲.
- دریافت لوح تقدیر از دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی.
- دریافت لوح تقدیر از انجمن دانش‌آموختگان نابینایان کشور.
- دریافت لوح تقدیر از دانشگاه علامه طباطبائی و دریافت قدردانی و لوح تقدیر از دانشگاه مفید.
درگذشت و یادگارها
در دوران بازنشستگی و در اواخر عمر خود، دکتر امیر ناصر کاتوزیان با بیماری ریوی مبارزه می‌کرد. در صبحگاه یازدهم شهریور ماه سال ۱۳۹۳، در سن ۸۳ سالگی، به دلیل ابتلا به بیماری ریوی، در تهران از دنیا رفت.
دکتر امیر ناصر کاتوزیان دو فرزند به نام‌های بهرام کاتوزیان و بهزاد کاتوزیان را به یادگار گذاشت.
آری، دکتر کاتوزیان بار سفر بست و به دیدار معبود شتافت و در خانه ابدی خود آرام خواهد گرفت.
اما نگاهش به "درخت تنومند و پرورش داده دانش حقوق و میوه‌های حقوقی، قضایی و وکالتی حاصل از آن"، باورش به "عدالت و انصاف حقوقی و قضایی" و دغدغه و توجه‌اش به "استقلال نهاد وکالت و حفظشان و جایگاه حقوقی و حرفه‌ای آن و وکلای دادگستری و همچنین پرهیز از هرگونه خدشه یا شبهه احتمالی به ساحت مقدس"، بوده است و محترم آن‌ها از سوی هر شخص حقیقی یا حقوقی و به هر شکل و نوعی و همچنین تاکید بر نظام دادرسی عادلانه و تضمین اصول و هنجارهای بین‌المللی و حقوق بشری آن، همراه با تأکید روزافزون بر اخلاق حرفه‌ای قضاوت و وکالت و..." بوده است.
این دغدغه‌ها نه در وعده‌ووعید و شعار بیان شده‌اند، بلکه باید در عمل، به دغدغه‌های مسئولانه و محبت‌آمیز استاد و سایر حقوق‌دانان متعهد، مستقل و مسئول و دارنده دغدغه‌های صنفی و حرفه‌ای همه‌جانبه و صادقانه نسبت به جامعه وکالتی کشور و نظامات حقوقی و استانداردهای جهانی و بین‌المللی مربوط به قضاوت و وکالت، توجه کرد.
با احترام، به آن گوش داد و حد و حرمت و شان و منزلت وکیل و وکالت را در قوانین و مصوبات و اقدامات حقوق‌دانان و مسئولان در کنار مردم و شهروندان، به نیکی و نکویی رعایت کرد و از ثمره‌های مثمر استاد، بعد از وفات ایشان نیز با راستی و درستی مراقبت کرد و آن را به سرمنزل مقصود رساند.
این‌گونه، روح و روان استاد، شاد و سرشار از آرامش ابدی خواهد بود و افکار عمومی و تاریخ نیز نسبت به گفتار و کردار پس از استاد قضاوت خواهند کرد و آن را در ذهن و دل خود ثبت و ضبط خواهند نمود. روحشان شاد و راهشان، پر رهرو باد.